۱۳۹۰ آبان ۲۵, چهارشنبه

فرهنگ برتر، لهجه ی شیرین تر

تلویزیون من و تو در حال حاضر یکی از پربیننده ترین تلویزیونهای سرگرم کننده ماهواره ای است. روز به روز به خیل کسانی که از خیر کانالهای پرشمار وطنی می گذرند و به ماهواره پناه می برند اضافه می شود. خوشبختانه زبان فارسی روی ماهواره از ابتذال لس آنجلسی نجات پیدا کرده و اخیرا حتی نشنال جئوگرافیک نیز کانال فارسی خود را راه اندازی کرده است. کانال من و تو به همان سرعتی که بی بی سی فارسی جانشین کانالهای خبری داخلی و خارجی شد، به خانه های مردم راه یافت. مشارکت میلیونی در برنامه های موسیقی آن نشانگر نفوذ فراوان و زودهنگام این تلویزیون است. برنامه های آن حرفه ای، با کیفیت و پرهزینه تولید می شود، یقینا منابع مالی قدرتمندی نیز در اختیار دارد.  آنچه که بیشتر از هر چیز توجه من را به این تلویزیون جلب کرده، یک نکته کاملا حاشیه ای است. یکی از مجریان این تلویزیون، فارسی را با لهجه انگلیسی صحبت می کند. نه تنها لهجه او مانعی برای اجرای برنامه نیست، بلکه به نظر می رسد هیچ کوششی نیز برای برطرف کردن آن نمی شود. باید توجه داشت که فضای تلویزیون کاملا فارسی است و او نیز این زبان را سلیس و روان صحبت می کند. هر بار که این مجری را می بینم، بلافاصله این سوال برای من پیش می آید که اگر این خانم با همین کمالات لهجه ترکی داشت، اصلا امکان استخدام در آن سازمان برای او بوجود می آمد؟ قاعده ای در تمام رادیو تلویزیونهای جهان وجود دارد که مجریان باید لهجه نداشته باشند و یا خنثی و به لهجه  رسمی صحبت کنند. به ظن قوی اگر گوینده ای مثلا لهجه ترکی و یا گیلکی داشت، محترمانه همکاری را منوط به اصلاح لهجه می کردند و یا  عذر او را می خواستند و قوانین تلویزیون را برای او یادآوری می کردند. چرا در خصوص این خانم موضوع کاملا برعکس است؟ طبق اظهار خوانندگان وبلاگ این تلویزیون، لهجه بریتانیائی ایشان حتی کولاک ارزیابی شده و به محبوبیت برنامه نیز اضافه کرده است. در ایران میلیونها ترک زبان وجود دارد و علی الاصول ایرانی ها باید با لهجه ترکی آشناتر باشند. ولی پیشاپیش قابل تصور است که چه فاجعه ای خواهد بود لهجه ترکی داشتن دختری خوش قد و بالا در برنامه ای پربیننده. خود برنامه، برنامه ای برای مضمون هزاران جک جدید خواهد شد. به نظر می رسد در عالم واقع، نداشتن لهجه ملاک نیست. فی الواقع قانون نانوشته این طور است که مجری برنامه تلویزیونی باید از افراد بدون لهجه و یا با لهجه ای از یک زبان و فرهنگ برتر استخدام شود. اگر لهجه، انگلیسی کمبریج باشد، البته اولویت ویژه خواهد داشت. بی نظیر بوتو نخست وزیر درگذشته پاکستان، بیشترین محبوبیت را در ایالت زادگاه خود، سند، داشت، اما زبان آن ایالت را درست نمی دانست. در عوض لندن شهر دوم او بود و انگلیسی را با لهجه رسمی صحبت می کرد، رعیت نیز همین را می خواست. زبانها و لهجه های ایرانی از جمله فارسی و ترکی، مقهور زبان و فرهنگ انگلیسی هستند. احتمالا در ترکیه نیز لهجه بریتانیائی گوینده در مقایسه با فارسی، شیرینر به نظر خواهد رسید. البته واقعیت تلخ ستیز با زبان ترکی نیز در ایران وجود دارد. ترکی به هر دلیلی تحقیر و زبانی خشن و غیر ایرانی معرفی شده است که هر چه زودتر باید تکلیف آن یک سره شود. و تلخ تر اینکه نظریه پرداز چنین نژاد پرستی زبانی نیز عموما از خود ترکهای ایران بوده است، از رضا شاه تا احمد کسروی. وقتی زیانی و فرهنگی در جایگاهی پائین قرار گرفت، برخورد آن با فرهنگهای برتر، از قانون اندازه حرکت فیزیک در برخورد اجسام پیروی خواهد کرد. محمد قائد در کتاب "ظلم و جهل و برزخیان زمین" و در فصل "سقوط از متعالی به مبتذل در رویاروئی فرهنگها" با آن قلم جادوئی و چند مثال، به زیبائی موضوع را تشریح می کند.  مطالب ایشان البته در خصوص  زبان و لهجه نیست. اما اگر صحبت کردن به یک زبان را با دو لهجه متفاوت ارزیابی کنیم. تاثیر آن بستگی به نگرش شنوندگان آن زبان، به فرهنگ لهجه وارده خواهد داشت. زبان فرهنگ برتر، لهجه را شیرین تر نیز خواهد کرد.

در روانشناسی اجتماعی برخورد فرهنگها و طبقات چند نکته می توان یافت. اول، هر چه طرف انتقاد کننده قوی تر باشد، ضربه وارده دردناک تر و احساس مظلومیت در طرف ضعیف بیشتر است. چنانچه در روزنامه ای در یک شهر کوچک ایران مطلبی دائر بر وجود تنعم بی حد و حساب در شهر تهران، و حاوی اتهام اسراف و افراط در خوشگذرانی به ساکنان آن درج شود، واکنش احتمالی چنین مطلبی در تهران دلسوزی همراه با مطایبه است. در مقابل، درج مطلبی در روزنامه ای چاپ تهران حاوی انتقادی نه حتی به آن اندازه سنگین از مردم یک شهر کوچک ممکن است سبب شود مردم محلی دفتر نشریه در آن شهر را به آتش بکشند و ورود نسخه های آن را ممنوع کنند. چون موضوع را کاملا شخصی می بینند و خود را شخصا در معرض اهانت می یابند. زمانی که در تهران مطلبی درج شد در باره حمله وحشیانه افرادی در لرستان به کوهنوردانی که از شهرهای دیگر برای سیاحت آن نواحی رفته بودند، پاسخ مقامهای محلی آکنده از خشم و ملامت بود. در موردی دیگر، یک دانشجوی اهل تهران که مقاله ای در انتقاد از خدمات شهر محل تحصیلش، بوشهر، در روزنامه در تهران منتشر کرده بود چنان زیر آتشبار حمله های شدید اهالی شهر قرار گرفت که ناچار شد در نشریه ای محلی پوزش بخواهد. انتقاد دانشجوی اهل بوشهر از مصائب خویش در شهر تهران بسیار کمتر توجه بر می انگیزد، تا چه رسد که کار به عذرخواهی از اهالی پایتخت بکشد.....وقتی فرهنگی از سوی فرهنگ بالادست تحقیر می شود، پاسخ آن ممکن است نه مقابله به مثل، بلکه پرخاش باشد. فرهنگ قوی تر به فرهنگ ضعیف تر نزدیک می شود و به معاینه آن می پردازد، در حالی که فرهنگ ضعیف تر نه تنها قادر به چنین کاری نیست بلکه از فهم گزارش حریف از آن معاینه در می ماند......واقعیات تاریخی هر چه باشد، به تجربه می بینیم که نه فصلی از کتاب، بلکه ده کتاب کامل هم اگر در ممسنی و بویر احمد در ذم اهالی شیراز یا تهران منتشر شود کسی از آنان خم به ابرو نخواهد آورد. حتی ممکن است چنین مطالبی را مفرح قلمداد کنند. برخورد دو فرهنگ، و یا دو خرده فرهنگ، پیش از هر چیز تابع برخورد دو جرم است: جرم سنگین کمتر از جرم سبک از چنین برخوردی تاثیر می پذیرد.

۴ نظر:

  1. این ماجرا اساساً سبغه ی احساسی دارد و در معادلات عقلی و منطقی به حساب نمی اید. در تلویزیون بی بی سی لااقل دو نفر هستند که لهجه ی آشکار افغانی دارند. تحلیل گر قابلی هم هست که با لهجه ی اصفهانی صحبت می کند یک اقتصاد دان باسواد هم هست که با لهجه ی ترکی صحبت می کند. اما کسی درگیر قومیت آنها نیست. به نظر من این خود حرکت بجایی در جذب بیننده با در نظر آوردن تنوع اقوام است.
    البته به نظر من یک عامل دیگر هم به برجسته شدن مسئله دامن می زند: تنزل محتوا. زبان مانند پنجره رابط شما و محتوای ذهن گوینده است. اگر پشت پنجره چیز قابل توجهی نباشد شما فرصت پیدا می کنید کثیفی و کدری شیشه مورد ارزیابی قرار دهید. اما اگر شما مجذوب پشت پنجره شوید اساساً شیشه را کمتر می بینید.

    پاسخحذف
  2. احمد عزیز،
    نه تنها تلویزیون فارسی بی بی سی، بلکه بی بی سی جهانی و فرانس 24 و الجزیره و تمام تلویزیونهای معروف از گوینده ای استفاده می کنند که لهجه خنثی داشته باشد. آنهائی که تو نام بردی کارشناس هستند و مجری اخبار نیستند. مثلا جمال الدین موسوی و ناجیه غلامی هر دو افغانند ولی بدون لهجه. البته لهجه مبنا در افغانستان کابلی است. رادیوی بی بی سی سنت بهتری داشت. ایرانی با لهجه خنثی ایرانی و افغانها با لهجه خنتی افغانی صحبت می کردند. منظور از لهجه خنثی اهانت به کسی نیست. حتی تلویزیون محلی اصفهان و ارومیه هم فارسی را با لهجه خنثی حرف می زنند.
    قسمت دوم نوشته را خوب نفهمیدم که منظورت چیست ولی برنامه ای که این دختر خانم اجرا می کند خیلی هم مناسب است مانند موزیک. من تازه از این طریق فهمیدم قدر خواننده پاپ خوب در کشور داریم.

    در ضمن من شخصا با این تلویزیون مسئله دارم. در واقع یک جورهائی این تلویزیون همه گیر شده است از ارومیه تا مشهد. در حالی که کاملا یک صدائی است. این تلویزیون غیر مستقیم سنخگوی نوادگان کوروش در سرزمین موزائیکی ماست. در شرایطی که همه چیز در شرایط فعلی بهم ریخته و از آینده کاملا باید ترسید، ترویج تک صدائی در جامعه ای ماهیتا چند صدائی به نظرم جالب نیست.

    پاسخحذف
  3. در فیس بوک


    http://www.facebook.com/Mohammad.Babaee.Balaneji/posts/291104030922915
    و

    http://www.facebook.com/Mohammad.Babaee.Balaneji/posts/358574897506183

    پاسخحذف
  4. اکثر گزارشگران BBC و CNN بومی مناطق خود هستند و اکثرا لهجه خاص خودشون را دارند

    پاسخحذف