دموکراسی، عارضه عوام فریبی هم دارد

انتخابات سال 2000 امريكا میان ال گور دموكرات و جرج دبلیو بوش جمهوری‌خواه بود. ال گور نماينده بخش باسواد و لیبرال جامعه امریکا بود. در زمان معاون اولی بيل كلينتون بيشترين تمركز خود را روی تكنولو‌ژی پيشرفته و اينترنت گذاشته بود. بعدها فيلم موفقی در خصوص گرمايش زمين ساخت و بطور مشترک با موسسه IPCC جایزه صلح نوبل را برد. اما جرج بوش احتمالا از فلسفه مک دونالد هم چیزی نمی‌دانست، ولی در عوض ختم روزگار بود. در انتخابات مقدماتی جمهوری‌خواهان، وقتی از او پرسیدند از میان فلاسفه سیاسی و سایر گرایشهای فلسفی به کدام دسته تعلق خاطر بیشتری دارد، با اعتماد به نفس بسیار بالائی جواب داد : عیسی مسیح!

هشت سال رياست جمهوری جرج بوش نشان داد كه او حتی از فلسفه مسيحيت هم چندان سر در نمی آود. اما آن جواب عوام فريبانه به مراتب از جوابهای درست و حسابی و متمدنانه ال گور تاثير گذارتر بود. جرج بوش چشمداشتی به آراء باسوادان جامعه نداشت. او قشری را هدف قرار داده بود كه همين جواب بیراه را طلب می كرد. موفق شد علاوه بر آراء سنتی جمهوری خواهان، بخش قابل توجهی از مسيحيان بنياد گرای امريكا را به خود جذب كند. به صورت ناپلئونی و با اتکاء بر آرای الکترال بیشتر، رئیس جمهور شد و تمام اندوخته های دوران موفق بیل کلینتون را بر باد داد.

سال 1384 كه پديده محمود احمدی نژاد به ايران و جهان معرفی شد، براي بخش باسواد و شهرنشين و مدرن جامعه ايران، او در محترمانه ترين حالت فقط يك جوك بود كه حرفهای بامزه ای می زد. سال 88 نيز تقریباً وضع به همين منوال بود. گذشته او  برای عموم جامعه ناشناخته بود. با تکیه بر همین ناشناختگی چنان به شكاف فقير و غنی دامن زد كه انگار مسئولیت اصلی تمام اين بدبختیها متوجه رقیب اوست. رقیبی که بیست سالی دور از قدرت بود. جوانان او را نمی شناختند و باید منتقدین خود را قانع می کرد ارتباطی با اصحاب کهف ندارد، گرچه به نقاشی و معماری مشغول بوده ولی فضای سیاسی کشور را رصد می کرده است. در کنار این معضل، حاميان احمدی نژاد كه اكنون به زبان بازبانی ابراز ندامت می كنند و مثل كفتر از کرده خود پشيمان هستند، دست او را باز گذاشتند كه سهام عدالت هشتاد هزارتومنی هم پرداخت كند. نتيجه دقيق انتخابات را نمی دانيم ولی شكی نيست كه آراء او بسی فراتر از ناطق نوری در دوم خرداد هفتاد و شش بود. ناطقی كه نه تنها نظام تمام قد پشت او ايستاد، بلكه علمای قم اصلح اصلح گویان به نوبت در تلويزيون ظاهر می شدند و تكليف شرعی مردم را يادآوری می كردند.

به هر حال دموكراسی همين است. هم عوام دارد و هم خواص. طی دويست سال گذشته متفكرين بزرگ تمام تلاش خود را كرده اند كه عوام فريبی را در اين روش به حداقل برسانند، ولی به نظر می رسد هرگز از بين نخواهد رفت. امریکائیها درسهای فراوانی از جرج بوش گرفتند. ميت رامنی تقریبا نسخه مورمون جرج بوش است. باراك اوباما رئیس جمهور كاردان و باسوادی است که موفق شده طی چهار سال جهانی را با سیاستهای خود هماهنگ کند. اما سیاستهای ویرانگر جرج بوش را به همین راحتی نمی توان جبران کرد، دولت او و عملکرد او و معضل بی کاری همچنان استعداد عوام فریبی دارد. طوری که میت رامنی در جلسه خودی ها از فقرای جامعه رسماً فاصله می گیرد، ولی در علن قول ایجاد میلیونها شغل به آنها می دهد.

مناظره آخر اين دو را بی بی سی فارسی به تفصیل پخش کرد. این مناظره نشان داد كه حزب دموكرات چه درسهائی از انتخابات گذشته گرفته است. باراك اوباما در كمال خونسردی، فرصت كوچكترین عوام فريبی را به ميت رامنی نداد. او را كاملا جدی گرفت و با تفرعن به بی سوادی و بی اطلاعیش تلخند نزد. تناقضهای سخنانش را بگونه ای يادآوری كرد که همه قادر به درک آن باشند. اجازه نداد دولت او را غیرمسئولانه مورد حمله قرار دهد. او را مجبور كرد از گفته هایش دفاع كند. ميت رامنی گرچه کاملا ملاحظه می کرد و بی گدار به آب نمی زد تا چپ و راست دچار اشتباه شود و مانند گذشته به پريشان گوئی بیفتد، ولی باز اشتباه فاحشی کرد. چالش اصلی امریکا در خاورمیانه، ایران و سوریه و قضیه فلسطین است. اما میت رامنی تصور می کرد تنها راه دسترسی ایران به آبهای آزاد، سوریه است! ایران و تنگه هرمز سالهاست که در صدر اخبار جهان است. جناب رئیس جمهور آینده، نقشه خاورمیانه را هم ندیده بود.

اما در ایران از هشت سال گذشته چه تجربه هائی اندوخته شده است؟ به نظر من در همچنان بر همان پاشنه می چرخد. لازم نیست خیلی دنبال دلیل بگردیم، صحبت از عنصر فرصت سوزی مثل محمد خاتمی، گواه همه چیز است. ديروز متوجه شكاف فقير و غنی نشدیم كه با استادی تمام شکاف  سازان و فقیر پروران به آن دامن مي زدند، امروز هم متوجه شکافهای دیگر نخواهیم شد. ایران شكافهای عميق و بزرگ ديگری دارد که شكاف فقير و غنی در مقابل آن به مراتب كوچكتر است.