عاشقانه روسی

کمتر جریان و تفکر و گروه و شخصیتی در اوایل انقلاب بی‌تاثیر از گفتمان چپ بود. اسلامی و غیراسلامی هم نداشت. به جزء نهضت آزادی، تقریباً تمام گروههای اسلامی از روحانی تا غیرروحانی سعی می‌کردند قرائتی از اسلام ارائه دهند که در آن ابوذر اولین سوسیالیست جهان باشد. نهضت آزادی هم در مقابل چپ دوام نیاورد. مرحوم مهندس عزت الله سحابی تفکر سوسیال دموکرات داشت، از نهضت جدا شد و در راس جریان موسوم به ملی مذهبی قرار گرفت. البته ائتلاف اسدالله و حبیب‌الله و سایر حجره‌داران هم بود، که از همان ابتدا کسی آنها را داخل متفکرین حساب نمی کرد.

اسلامی‌ها هنوز با اما و اگر موسیقی را مورد تفقد قرار می‌دهند. اما گروههای غیراسلامی هم میانه‌ای با آن چه منتسب به جهان سرمایه‌داری بود، نداشتند. از ویکتور خارا تا سرودهای انقلابی فلسطینی، نقل محافل بود. شخصاً سال 58 شاهد یک مجلس عروسی بودم، که در آن با آهنگ بلادی بلادی منتسب به چریکهای فلسطینی شادی می‌کردند، کسی هم نمی‌دانست اصل این آهنگ سرود ملی مصر است، و نه یک آهنگ انقلابی.  آهنگهای ترکی آذربایجانی و رشید بهبودف محبوبیت بی حد و حصری در تمام ایران داشت. این میان نوار کاستهای روسی و آهنگهای محلی آن کشور، به تعبیر امروزی‌ها از کلاس ویژه‌ای برخوردار بود. زیبائی‌شناسی کسی که شبهای مسکو و قزاق و ولگا را می‌پسندید، حرف نداشت. آن آهنگها حقیقتاً زیبا بودند، اما از این موسیقی لامصب پاپ و راک مدرن غربی گریزی نبود. با انگ سرمایه‌داری و امپریالیسم و بت‌سازی و این حرفها، نمی‌شد جوانان را از آن دور نگه داشت. بعدها معلوم شد خود روسها بیش از همه عاشق راک غربی بوده‌اند.

در همان ایام و در همان فضا، آهنگی روسی از آلا پوگاچووا با نام "میلیون ملیون گل سرخ" از رادیو مسکو و باکو پخش می‌شد که کاملا استثنائی بود. هم به جهان چپ تعلق داشت، و هم مدرن بود. شعرش عاشقانه بود و در نهایت زیبائی با بهترین‌های غرب برابری می‌کرد. من در آن تاریخ از طریق رادیو مونت کارلو موسیقی عربی و غربی و از طریق رادیو باکو، موسیقی آذربایجانی را دنبال می‌کردم، که آهنگهای روسی هم پخش می‌کرد. این آهنگ شاهکار بود. انگار حسرت استانداردهای بالای موسیقی پاپ غربی به دل روسها هم بود. مدام ترجمه این آهنگ را پخش می‌کردند و از موفقیتهای آن می‌گفتند. برای شنونده چپ مزاج ایرانی هم این تصور به وجود می‌آمد که در بهشت سوسیالیزم، همه زیبائی‌ها یک جا جمع شده‌اند. بالشوی تئاتر مسکو، ارکستر فیلارمونیک لنینگراد (سن پترزبورگ)، موسیقی محلی تمام ملتها، ورزش و المپیک و ....  پاپ و راک غربی کم بود، که آن نیز در نهایت زیبائی عرضه شد.

درست یادم نیست آخرین بار این آهنگ را کی گوش دادم. حدس می‌زنم سال 62 باشد که دیپلم گرفته و از ارومیه خارج شدم. با این حساب قریب به سی سال بود که این آهنگ را نشنیده بودم، اما ملودی آن یادم بود. تا اینکه چند روز پیش در صفحه فیس‌بوک یکی از دوستانم دیدم، و تمام خاطرات آن دوران تجدید شد.

اوایل سال 2002 میلادی، جلسه شورای امنینت سازمان ملل مستقیماً از تلویزیونهای خبری پخش می‌شد. جلسه‌ای مهم در خصوص مجوز حمله به عراق بود. روسیه و فرانسه مخالف جنگ بودند. سرمای روسیه ظاهراً در روحیات این ملت بی‌تاثیر نبوده و اندکی ظاهر و لحن یخ‌زده دارند. اما وزیر خارجه روسیه سرگئی لاوروف، سنت‌شکنی کرد و مخالفت خود با قطعنامه را نه با لحن چکشی، بلکه به طنزی شیرین آراست و گفت : «امروز ولنتاین است و روز عشق، شایسته نیست راجع به جنگ تصمیم بگیریم». حتی تماشاگران هم که علی القاعده باید ساکت باشند، خندیدند.

روسیه و روسها هر چه باشند، معروف به سرزمین عشق و عاشقی نیستند. ولی با این مقدمه بسیار طولانی، شاید روا باشد که این آهنگ فوق‌العاده زیبای روسی را در روز عاشقان به دوستانم تقدیم کنم.